اصول اصلاح نژاد در برنامه پرورش ملکه

گروه هاي اصلاح نژاد و پرورش ملكه، يا پرورش دهندگان انفرادي كه باايستگاه هاي باروري ملكه يا تلقيح مصنوعي ملكه زنبورعسل به تنهايي يا گروهي كار ميكنند، بايد دقيقاً فكر و برنامه ريزي كنند تا چگونگي مسير پرورشي خود را تنظيم نمايد تا به تدريج از كيفيت ژنتيكي و قدرت رشد و بازدهي زنبوران توليد شده كاسته نگردد. حداقل تعداد كلني كه براي يك برنامه اصلاح نژادي مورد نياز ميباشد بايد ٦٠ كندوي زنبور عسل باشد. در غير اين صورت شروع كار با تعداد كم وبسته دير يا زود به بروز عوارض همخوني منجر خواهد شد. براي مثال شما ميتوانيد از برنامه ي پرورشي كه در قسمت ذيل ارائه ميشود به عنوان هسته اصلي برنامه پرورشي خود استفاده كنيد. سپس نسبت به شرايط خود با آگاهي كامل، آن را گسترش و يا تغيير دهيد. نتيجه نهايي بايد توليد ملكه هايي باشد كه نسبت به ملكه هاي قبل در زمينه توليد، رشد جمعيتي، مقاومت در مقابل بيماريها و تمامي نكات ديگراصلاح نژادي،برتري خود را به وضوح نشان دهند

. به هيچ وجه كار اصلاح نژادي را با يك ملكه برنامه ريزي نكنيد. حداقل ملكه مورد نياز در اين رابطه ٥ تا ١٠ ملكه ميباشد. مهم است كه حداقل ٣ ملكه از اين جمع، نبايد هيچ گونه ارتباط خويشاوندي با يكديگر داشته باشند و اين ملكه ها از لاين هاي متفاوت ولي از يك نژاد تشكيل شده باشند. سال به سال با تعويض و جايگزيني اين لاين ها در برنامه ي پرورشي ( منظورجابجايي كلنيهاي پدري در توليد نرها و استقرار آنها در ايستگاه باروري ملكه ها ) ميتوانيد مرتباً با برقراري ارتباطي با- كيفيت ما بين لاينها، تدريجاً لاينهاي تازه اي وارد سيستم برنامه ي پرورشي خود كنيد. استفاده از لاين هاي متفاوت در برنامه هاي پرورشي را پرورش تركيبي لاين ها مينامند. در تصوير 10-2 عملكرد جدول و برنامه به اين صورت ميباشد : 

در سال آزمايش، با توليد ملكه هايي كه بهتر است با هم رابطه ي خواهري نداشته باشند كار را آغاز مي كنيد
.

تصوير 10- 2

همزمان در آن سال ملكه هاي مادر مورد استفاده ( براي توليد ملكه هاي باكره ) را بوسيله ي كارت ركوردگيري مورد سنجش قرار مي دهيد و براي يك دوره ي پرورشي آزمایشی به وسيله ي آزمون ركوردگيري سال گذشته بهترين كندوها را مشخص نموده و سه كندوي A-B-C  را انتخاب كنيد. اين كندوها، حاوي ملكه هاي تشكيل دهنده ي كندوهاي پدري بوده و منابع اسپرمي برنامه ي شما را تامين خواهند كرد. ( ملكه هايي كه ملكه هاي باكره ي كندوهاي پدري شما را تامين مي كنند .

چگونگي كار در سال آزمايشي:

توليد يك سري انبوه ملكه باكره از ملكه هاي منتخب A-B-C و باروري آنها با نرهاي توليد شده ي بيشتر از ١٠ كلني از همين ملكه ها. اين سه سري نسل خواهر برادرها بدست آمده، اولين نسل تركيبي لاين A و B  و لاين C ميباشد.

برنامه ٤ ساله اصلاح نژاد  :

لاين C

سال اول پرورش : زنبورهاي نر از لاين C توليد ميشود
ملكه ها به دو طريق توليد ميشوند:
مرحله اول : از لاين C  گرفته ميشود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين اصيل .
مرحله دوم : ملكه ها از لاين  A-B گرفته شود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين تركيبي .

سال دوم پرورش : توليد زنبورهاي نر از لاين
ملكه ها به دو طريق توليد ميشوند  :
مرحله اول : ملكه ها از لاين A گرفته ميشود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين اصيل .
مرحله دوم : ملكه ها از لاينB-C  گرفت ميشود نتيجه برابر است با پرورش لاين تركيبي .

سال سوم پرورش : زنبورهاي نر از لاين B
ملكه ها به دو طريق توليد مي شوند : 
مرحله اول:  ملكه ها از لاين B  گرفته ميشود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين اصيل .
مرحله دوم : ملكه ها از لاين A-C گرفته ميشود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين تركيبي .

سال چهارم : زنبورهاي نر از لاين C
ملكه ها به دو طريق توليد ميشوند :
مرحله اول : ملكه ها از لاين C  گرفته شود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين اصيل .
مرحله دوم : ملكه ها از لاينA-B   گرفته شود كه نتيجه برابر است با پرورش لاين تركيبي .

براي آنكه فاصله ي لاين ها را با هم كمتر كنيد، ميتوانيد با بهره گيري از تكنيك تلقيح مصنوعي اين كار را به نحو عالي انجام دهيد. حداقل سي سال تجربه نشان داده است كه با اين روش و كنترل كيفيت رشد و سطح تخمگذاري ملكه ها، مي توانيد بصورت بلندمدت كار كنيد، بدون اينكه نگران بروز مشكلات همخوني باشيد. مهم است كه هميشه از تعداد زيادي ملكه براي كار پرورش استفاده نماييد.

دست كم از هر لاين ٣ ملكه براي توليد ملكه هاي باكره و ٦ ملكه براي توليدمنابع اسپرمي لازم است.

مطابق تصوير 10-2 برنامه ي پرورشي بهتر است كه دو پرورش دهنده ي ملكه با هم همكاري كنند. يكي منابع اسپرمي را تهيه كند و ديگري ملكه هاي باكره را آماده ي باروري نمايد. در تكنيك تلقيح مصنوعي به غير از اينكه ميتوانيد از منابع اسپرمي متفاوتي در كنار يكديگر بصورت همزمان استفاده كنيد، همينطور ميتوانيد به نحو عالي از چنين برنامه هاي گروهي نيز بهره مند شويد.شما مي توانيد با پرورش زنبور نر قوي وحساب شده و كنترل صدرصد باروري ملكه ها، گام هاي بسيار وسيعي در جهت اصلاح نژاد زنبور عسل برداريد.

در تصوير ١٠-2 ، پرورش و باروري هايي كه با هم خويشاوند هستند با كلمه ي لاين اصيل مشخص مي نمايند. به اين نكته توجه نماييد كه استفاده از كندوهاي شاهد در كنار كندوهاي اصلاح شده به منظور انجام آزمايش هاي ركوردگيري، روشي علمي و مناسب براي مشخص نمودن راندمان كلني هاي توليدي است. استفاده از پرورش لاين اصيل بسيار متداول است زيرا هميشه خواهرهايي هم در زنبورستان از سري پرورشي هم سن وجود دارند كه كارهاي بعدي آزمايش و آزمونها بر روي آنها انجام ميشود دقيقاً در تصوير ١٠-2 نشان داده شده است كه چگونه با استفاده و به كارگيري خيلي نزديك از لاينهاي مختلف به مشكلات همخوني برخورد نخواهيد كرد. البته چنانچه برنامه را درست و دقيق مديريت كنيد. اين روش از تمامي روشهاي معرفي شده بهتر است. زيرا در اين برنامه از تلاقي ژنتيكي نژادهاي مختلف با يكديگر و توليد گونه هاي مختلفي كه در چهار چوب هيچ نژادي نميگنجند (هيبريدها) جلوگيري ميشود. از طريق تلاقي ژنتيك هاي مختلف بصورت مكرر با هم (هيبريدها)هيچ وقت به دو هدف واقعي، يعني توليد بالا و تداوم آن نخواهيد رسيد.

با انتخاب بهترين ها در اين برنامه ي پرورشي، هميشه توليد بالا، سطح تخمگذاري يكنواخت و سالم با كمترين مشكلات بيماريهاي همخوني را ميتوان مديريت نمود. از اين طريق شما در اصلاح نژاد مرتباً برخلاف جريان بروز بيماريهايي كه از طريق همخوني ايجاد ميشوند، حركت ميكنيد.كلني هايي كه در عين اصيل بودن از فعاليت كمي برخوردار هستند از برنامه كنار گذاشته ميشوند. شما بايد مد نظر داشته باشيد كه حداقل زمان براي دستيابي به نتيجهي اصلاحات انجام شده دوسال و دونسل ميباشد.

از طريق پرورش تركيبي لاينها ميتوانيد بصورت بلندمدت در بهتر نمودن سطح رشد كلني ها و سطح برداشت آنها فعاليت داشته باشيد. اين روش مكرراً مورد آزمايش قرار گرفته و به عنوان يكي از بهترين روشها توصيه ميشود .

منبع : کتاب پرورش و اصلاح نژاد کاربردی زنبورعسل - مهندس عطاییان